Proces usamodzielnienia to proces wychowawczy mający na celu podjęcie przez osobę usamodzielnianą dojrzałego życia w integracji ze środowiskiem.
Osoba usamodzielniana, to osoba, która osiągnęła pełnoletność w rodzinie zastępczej, oraz osoba pełnoletnia opuszczająca placówkę opiekuńczo-wychowawczą typu rodzinnego i socjalizacyjnego, dom pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej intelektualnie, dom dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży oraz schronisko dla nieletnich, zakład poprawczy, specjalny ośrodek szkolno-wychowawczy, specjalny ośrodek wychowawczy, młodzieżowy ośrodek socjoterapii zapewniający całodobową opiekę i młodzieżowy ośrodek wychowawczy, która zostaje objęta pomocą mającą na celu jej życiowe usamodzielnienie i integrację ze środowiskiem przez pracę socjalną.
Pomoc na usamodzielnienie przyznawana jest w oparciu o indywidualny program usamodzielnienia, który opracowywany przez osobę usamodzielnianą wspólnie z opiekunem usamodzielnienia lub koordynatorem rodzinnej pieczy zastępczej co najmniej na miesiąc przed osiągnięciem przez osobę usamodzielnianą pełnoletności, a następnie jest zatwierdzany przez dyrektora powiatowego centrum pomocy rodzinie.
Formy pomocy w ramach programu usamodzielnienia:
Zgodnie z ustawą z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej osoba usamodzielniana zostaje objęta pomocą, mającą na celu jej życiowe usamodzielnienie i integrację ze środowiskiem poprzez:
- pomoc pieniężną na kontynuowanie nauki;
- pomoc na zagospodarowanie w formie rzeczowej;
- pomoc pieniężną na usamodzielnienie;
- pomoc w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych (pobyt w mieszkaniu chronionym); zatrudnienia oraz zapewnieniu pomocy prawnej i psychologicznej.
Pomoc pieniężną na kontynuowanie nauki przyznaje się na czas nauki, do czasu jej ukończenia, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez osobę usamodzielnianą 25 lat. Wysokość pomocy pieniężnej na kontynuowanie nauki wynosi nie mniej niż 566,00 zł miesięcznie. Pomoc ta przysługuje osobie, która przebywała w rodzinie zastępczej niezawodowej, rodzinie zastępczej zawodowej, rodzinnym domu dziecka, placówce opiekuńczo-wychowawczej czy regionalnej placówce opiekuńczo-wychowawczej co najmniej rok, lub rodzinie zastępczej spokrewnionej co najmniej 3 lata, a udziela jej powiatowe centrum pomocy rodzinie właściwe ze względu na miejsce zamieszkania przed umieszczeniem w pieczy zastępczej.
Pomoc pieniężną na kontynuowanie nauki przyznaje się po przedłożeniu przez usamodzielnianego wychowanka na początku każdego semestru aktualnego zaświadczenia szkolnego potwierdzającego kontynuowanie nauki w szkole (w przypadku niektórych szkół, zaświadczenie takie wystawiane jest na miesiąc, co oznacza, że zaświadczenie potwierdzające kontynuowanie nauki winno być dostarczone do centrum co miesiąc), w zakładzie kształcenia nauczycieli, w uczelni, na kursach, jeśli ich ukończenie jest zgodne z Indywidualnym Programem Usamodzielnienia, u pracodawcy w celu przygotowania zawodowego. Pomoc ta przyznawana jest na czas trwania roku szkolnego lub akademickiego.
Pomoc na zagospodarowanie w formie rzeczowej udzielana jest przez powiatowe centrum pomocy rodzinie właściwe ze względu na miejsce osiedlenia się osoby usamodzielnianej (powiat na terenie którego wychowanek zamieszka po opuszczeniu pieczy zastępczej) zgodnie z terminem zawartym w indywidualnym programie usamodzielnienia. Wniosek o udzielenie pomocy, w każdym przypadku rozpatrywany jest indywidualnie.
Pomoc na zagospodarowanie jest przyznawana osobie usamodzielnianej, której dochód miesięczny nie przekracza kwoty 1.200,00 zł. W przypadku przekroczenia tej kwoty, również można ubiegać się o przyznanie pomocy za zagospodarowanie, jeżeli jest to uzasadnione sytuacją mieszkaniową, dochodową, majątkową lub osobistą. Wypłacana jest jednorazowo, nie później niż do ukończenia przez osobę usamodzielnianą 26 r.ż., w wysokości nie niższej niż 1.695,00 zł. Natomiast w przypadku osoby legitymującej się orzeczeniem o umiarkowanym albo znacznym stopniu niepełnosprawności w wysokości nie niższej niż 3.390,00 zł. Wniosek o przyznanie pomocy na zagospodarowanie w formie rzeczowej składa się w powiecie właściwym ze względu na miejsce osiedlenia się osoby usamodzielnianej.
Pomoc pieniężna na usamodzielnienie jest przyznawana osobie usamodzielnianej, której dochód miesięczny nie przekracza kwoty 1.200,00 zł. Pomoc pieniężna na usamodzielnienie wypłacana jest po zakończeniu przez osobę usamodzielnianą pobierania pomocy na kontynuowanie nauki. Pomocy tej udziela powiatowe centrum pomocy rodzinie właściwe ze względu na miejsce pochodzenia osoby usamodzielnianej oraz zgodnie z terminem zawartym w indywidualnym programie usamodzielnienia. Pomoc pieniężna na usamodzielnienie może zostać wypłacona w zależności od ustaleń indywidualnego programu usamodzielnienia, jednorazowo lub w ratach, nie później jednak niż do ukończenia przez osobę usamodzielnianą 26 r.ż.
Wysokość pomocy na usamodzielnienie uzależniona jest od formy i okresu pobytu w pieczy zastępczej.
Wysokość pomocy na usamodzielnienie zgodnie z Ustawą o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej dla osoby usamodzielnianej wynosi:
1) w przypadku osoby usamodzielnianej opuszczającej rodzinę zastępczą spokrewnioną – nie mniej niż 3.300,00 zł., jeżeli przebywała w pieczy zastępczej przez okres co najmniej 3 lat;
2) w przypadku osoby usamodzielnianej opuszczającej rodzinę zastępczą niezawodową, rodzinę zastępczą zawodową, rodzinny dom dziecka, placówkę opiekuńczo-wychowawczą lub regionalną placówkę opiekuńczo-wychowawczą:
a) nie mniej niż 6.600,00 zł. – jeżeli przebywała w pieczy zastępczej przez okres powyżej 3 lat,
b) nie mniej niż 3.300,00 zł. – jeżeli przebywała w pieczy zastępczej przez okres od 2 do 3 lat,
c) nie mniej niż 1.650,00 zł. – jeżeli przebywała w pieczy zastępczej przez okres poniżej 2 lat, nie krócej jednak niż przez okres roku.
Przyznania pomocy pieniężnej na usamodzielnienie, zagospodarowanie lub kontynuowanie nauki można odmówić w przypadku, gdy:
- istnieje uzasadnione przypuszczenie, że pomoc zostanie wykorzystana niezgodnie z celem, na jaki zostanie przyznana;
- osoba usamodzielniana przed osiągnięciem pełnoletności opuściła samowolnie pieczę zastępczą;
- osoba usamodzielniana porzuciła naukę umożliwiającą jej przygotowanie zawodowe i nie podejmuje zatrudnienia;
- stosunek pracy z osobą usamodzielnianą został rozwiązany bez wypowiedzenia z winy pracownika;
- osoba usamodzielniana bez uzasadnionej przyczyny uchyla się od podjęcia proponowanego jej zatrudnienia;
- osoba usamodzielniana została skazana prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub przestępstwo skarbowe.
